სად გადის ზღვარი ექსკლუზიურ შეთანხმებას და კონკურენციის შემზღუდველ შეთანხმებას შორის
დღევანდელ კონკურენტულ ბაზარზე ბიზნესის წარმატების ერთ-ერთი გასაღები ექსკლუზიური შეთანხმებების მიღწევაა, რათა უზრუნველყოფილი იქნეს კომპანიის უპირატესობა კონკურენტებზე. მიუხედავად ამისა, ხშირად რთულია მისი კანონსაწინააღმდეგო შეთანხმებისაგან გამიჯვნა. სად გადის ზღვარი ექსკლუზიურ შეთანხმებასა და კონკურენციის შემზღუდველ შეთანხმებას შორის და როდის აზიანებს ხელშეკრულება ჯანსაღ კონკურენციას? „ბიზნეს მრჩეველის“ რუბრიკაში ბი ვი ქონსალთინგის მმართველი პარტნიორი ვახტანგ შურღაია გვიზიარებს პრაქტიკულ გამოცდილებას ამ საკითხებთან დაკავშირებით.
რა არის ექსკლუზიური შეთანხმება?
ბიზნესის ეფექტური ფუნქციონირების ერთ-ერთ ხელშემწყობ ფაქტორს კომპანიებს შორის ექსკლუზიურ დათქმებზე დაფუძნებული ურთიერთობები წარმოადგენს. როგორც წესი, ამგვარი თანამშრომლობა ხელს უწყობს ბაზარზე ჯანსაღ კონკურენციას. ექსკლუზიური შეთანხმების მაგალითია ექსკლუზიური სავაჭრო პირობების დადგენა (ფასდაკლება, სპეციალური შეთავაზებები), ლოიალურობის პროგრამები და სხვა შეღავათები. მაგალითად, კონკურენციის სააგენტოს უახლეს გადაწყვეტილებაში (სასტუმროებისა და განთავსების ობიექტებით მომსახურების ონლაინ მიწოდების საქმე) სადავო იყო შეთანხმება, რომლითაც კომპანია მხოლოდ ერთ სავაჭრო პარტნიორს ანიჭებდა ექსკლუზიური ფასდაკლების სახით უპირატესობას.
რა შემთხვევაშია ექსკლუზიური შეთანხმება კანონსაწინააღმდეგო?
ექსკლუზიური ხელშეკრულებები შესაძლოა ჯანსაღი კონკურენტული გარემოსთვის მნიშვნელოვანი საფრთხის შემცველი აღმოჩნდეს. ზღვარი ხელშეკრულების დადების თავისუფლებასა და კანონსაწინააღმდეგო შეთანხმებას შორის გადის იქ, სადაც შეთანხმებას მოსდევს კონკურენციის შეზღუდვა, დაუშვებლობა ან/და აკრძალვა. „კონკურენციის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის 1-ელი პუნქტით აკრძალულია სწორედ ისეთი ხელშეკრულების დადება, ქმედების განხორციელება ან გადაწყვეტილების მიღება, რომლის მიზანია/შედეგია ზემოხსენებული კონკურენციის შეზღუდვა. მაგალითისათვის, ასეთი ქმედებაა: ფასების ფიქსირება, ბაზრების სხვადასხვა ნიშნით განაწილება, ერთსა და იმავე ტრანზაქციებზე განსხვავებული პირობების დაწესება, არარელევანტური დამატებითი ვალდებულებების დადგენა ხელშეკრულების მხარისათვის და ა.შ.
საქართველოში მსგავსი შეთანხმებების კონტროლს ახორციელებს საქართველოს კონკურენციისა და მომხმარებლის დაცვის სააგენტო. იმისათვის, რომ შეთანხმებას არ ჰქონდეს კანონსაწინააღმდეგო ხასიათი, აუცილებელია, ბიზნესმა გაითვალისწინოს სააგენტოს მიერ ჩამოყალიბებული პრაქტიკა.
„დელტა დეველოპმენტ გრუპის“ საქმეში კონკურენციის სააგენტომ კონკურენციის შემზღუდველად მიიჩნია სახელმწიფო ტენდერში მონაწილე ბიზნეს სუბიექტებსა და „იშვიათი ენების“ (ბანგლადეშური, ჰინდი, ურდუ, სინჰალა და სხვ.,) სპეციალისტთან დადებული ექსკლუზიური შეთანხმება, რომელიც ამ უკანასკნელს უკრძალავდა მათ კონკურენტებთან თანამშრომლობას.
ასევე, „კინოთეატრის ბილეთების ონლაინ რეალიზაციის საქმეში“ სააგენტომ კონკურენციის საწინააღმდეგოდ მიიჩნია სადისტრიბუციო კომპანიასა და კინოთეატრის ბილეთების ონლაინ რეალიზატორს შორის კინოთეატრის ბილეთების „ექსკლუზიური მიწოდების“ თაობაზე ნებათა თანხვედრა.
რა საგამონაკლისო წესებს ითვალისწინებს კანონმდებლობა?
საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, ეკონომიკურ აგენტს არ ეკისრება პასუხისმგებლობა კანონსაწინააღმდეგო ექსკლუზიური შეთანხმებისათვის შემდეგ შემთხვევებში:
კონკურენციის შემზღუდველი შეთანხმების დადგენის შემთხვევაში საქართველოს კანონმდებლობა ითვალისწინებსჯარიმას, რომლის ოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს წინა ფინანსური წლის განმავლობაში კომპანიის წლიური ბრუნვის 5 პროცენტს. კანონი განსაზღვრავს სანქციის მაქსიმალურ ოდენობას, ხოლო მისი ზუსტი რაოდენობის დადგენა ხდება სააგენტოს მიერ.
დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ ექსკლუზიური შეთანხმებები კანონიერია, თუ მათი მიზანი/შედეგი არ არის კონკურენციის შეზღუდვა და შეესაბამება კანონით დადგენილ გამონაკლისებს. ზემოთ მოყვანილი მაგალითების გათვალისწინების შემთხვევაში შესაძლებელი იქნება კანონით გათვალისწინებული სანქციების თავიდან აცილება და ჯანსაღი კონკურენციის ხელშეწყობა.
სხვა სიახლეები
28.05.2025.00:44
ბიზნესის გაფართოვება ან ახალი საქმიანობის დაწყება ხშირად დამატებითი ფინანსური რესურსების მოძიებას მოითხოვს. ბიზნეს-სესხი, როგორც მნიშვნელოვანი ფინანსური ინსტრუმენტი, მეწარმეებს ეხმარება საჭირო ინვესტიციების განხორციელებაში. თუმცა, საფინანსო პროდუქტის წარმატებით მისაღებად აუცილებელია კონკრეტული მოთხოვნების დაკმაყოფილება და შესაბამისი დოკუმენტების სწორად მომზადება. „ბიზნეს მრჩეველის“ რუბრიკაში ბი ვი ქონსალთინგის მმართველი პარტნიორი ვახტანგ შურღაია გვიზიარებს რჩევებს ამ საკითხებთან დაკავშირებით.
საბანკო დაწესებულებები ვალდებულნი არიან, პასუხისმგებლიანი დაკრედიტების პრინციპით იხელმძღვანელონ, რაც ნიშნავს, რომ ისინი დეტალურად აფასებენ მსესხებლის ფინანსურ მდგომარეობას. ეს პროცესი მოიცავს შემოსავლების, ხარჯებისა და არსებული ვალდებულებების სრულ ანალიზს. ამისთვის, როგორც ფიზიკურმა პირებმა, ისე - მეწარმე იურიდიულმა პირებმა უნდა წარმოადგინონ შემდეგი დოკუმენტები:
გარდა ამისა, მეწარმე ფიზიკურმა პირებმა შესაძლოა წარმოადგინონ დამატებითი დოკუმენტები, რომლებიც ადასტურებს მათ საქმიანობას და შესაბამის შემოსავალს, მათ შორის:
საბანკო დაწესებულება დეტალურად აფასებს ზემოხსენებულ ინფორმაციას და იღებს გადაწყვეტილებას მხოლოდ მსესხებლის გადახდისუნარიანობის სრული ანალიზის საფუძველზე, კერძოდ - პირის შემოსავლების, ხარჯებისა და ჯამური ვალდებულებების დეტალური ანალიზის, მიღებული ინფორმაციის სისწორის გადამოწმებისა და მსესხებლის/თანამსესხებლის საკრედიტო ისტორიის შემოწმების შედეგად.
ბიზნეს-სესხის გაცემისას საბანკო დაწესებულება იურიდიულ პირს უხსნის საკრედიტო ხაზს (გენერალური ხელშეკრულება), რითაც კლიენტს უდასტურებს თანამშრომლობის სურვილს, ადგენს კლიენტის საკრედიტო ლიმიტის თანხასა და მაქსიმალურ განაკვეთებს (წლიური პროცენტის, პირგასამტეხლოს და სხვ. გადასახადების სახით). შესაბამისი გირავნობის, იპოთეკის, თავდებობის და სხვა უზრუნველყოფის ხელშეკრულებები, როგორც წესი, საკრედიტო ხაზის გახსნის პარალელურად ფორმდება. ამდენად, საბანკო დაწესებულება წინასწარ უზრუნველყოფს მომავალ კრედიტებს, ხოლო კლიენტს საჭიროების შემთხვევაში სწრაფად და მარტივად შეუძლია სასურველი თანხის მიღება შესაბამისი საკრედიტო ხელშეკრულების გაფორმების საფუძველზე.
ბიზნეს-სესხის წარმატებით მისაღებად მნიშვნელოვანია ყველა ზემოხსენებული დოკუმენტის სრულყოფილად წარდგენა, რაც გაამარტივებს ფინანსური რესურსების მოპოვების პროცესს.